ТIадегIанав Аллагьасе рецц буго исламияб диналда нилъ тIоритIаралъухъ, Гьесие рекъараб рецц гьабизе нилъеда хIалги кIоларо. Гьеб дин нилъехъе щвезабизе витIарав Аллагьасул чапар - МухIаммадида ва гьесул агьлу-асхIабзабазда лъеги бищун хирияб свалатгун салам. Аварагасдасан ﷺ бачIараб дин нилъее баян гьабуна, гъваридал гIулумазул ралъадаллъун жал ругел, чIахIиял имамзабаз. ЧIахIиял чагIазул хIакъалъулъ бицине бигьаяб иш гуро. Гьезул манакъибал рехсезе кьурал гIумрудул къоялги гIоларо, гьезул фазаилал кагътиде росизе щакъи хIайранлъун хутIула.
Статьи на разных языках
Укучыларыбыз игътибарына «Күңелләр дәвасы» китабыннан Фәния ханым Җәләлиеваның бер язмасын тәкъдим итәбез.
Хөрмәтле дин кардәшем! Ошбу хезмәтебезне Пәйгамбәребез Мөхәммәд Мостафанән (салләллаһу галәйһи вәссәллам) үк килгән, олы галимнәр тарафыннан дәвам иттерелгән тарикать юлы белән кызыксынучыларны күздә тотып яздык.
Шушы юлга керергә теләүчеләргә беренче адымнарны тәкъдим итәбез. Суфичылык юлына мәхәббәтле булучыларга кулланма дип әзерләдек.
1) Тирмизиди, Насаиди, Абу Давуда Абу Гьурайрадила (Аллагь рази хьуй ) Пайгъамбардин (Аллагьдин салатни салам хьуй адал) гьадис агакьарна:
«Шариатди кьабулдай себеб авачиз Рамазандин вацракай са югъ сив хуьн тавуна тур инсандивай ам вичин амай уьмуьрда сивер хвейитIани, эвез ийиз жедач».
И гьадисдин мана ам я хьи, амай уьмуьрда сивер хуьн хъувуртIани, Рамазандин са йикъан суваб адаз хъжедач. Им чна ахъа хьайи сивер хуьн хъувуна кIандач лагьай чIал туш.
Хириял бусурбаби, гIемерисеб нилъ кантIи бихьараб жоялдаса букIунелъул, дие бокьун буго диего цIакъ асар гьабураб ва нилъер гIумруялъул мисаллъунги бугеб лъабго гIолохъанчиясул ккараб къиса бицине.
Лъабго гIолохъанчи вукIанила улка бахун къватIире хIалтIизе рахъун. Гьениб гьезул чIолеб бакI букIанила 75 тIала бугеб гостиницаялда. Ахирисеб тIалаялда гурони чIобогояб рукъги батичIого, гьез 75 тIалаялда ккунила рукъ.
Бүген кайсы диндә хатын-кызның хокуклары кимрәк дигән сорау куйсак, һичшиксез, күпчелек кеше ислам динендә дип әйтәчәк. Моның сәбәбе – ислам дине дошманнарының гасырдан артык мөселман хатыннарының хокуклары бозылуы турында чаң кагуларында. Ә без шул көчләп тагылган фикерләр белән эш итүебез аркасында Аллаһы Тәгалә биргән көч-кодрәтебезне югалттык та инде. Көндәлек тормышыбызда дин күрсәтмәләрен үтәмибез. Тормышыбыз, гаиләләребез Көнбатыш илләре үрнәгендә җайланган.
Ислам дине килгәнче хатын-кызлар күпме кимсетелүләргә дучар булган!
Имам Әбу Хәнифә (Аллаһ аннан разый булса иде) болай дигән: «Гамәл – иман түгел, ә иман гамәл түгел».
Мин: «Бу фикер хакыйкать яклы булганнарныкы, аларга хариҗилар каршы чыга», – дип әйтәм.
Аллагьгъа къуллукъ этивде экиюзлюкден нечик арчылма бола? Бизин ишлерибизде бет гёрдю болмас учун нечакъы къаст этебиз? Тюз ёлда нечик токътама бола? Булай соравлар бизин яшавубузда кёп тувулуна. Шолар мени де тезден берли ичимни бушдура эди. Шону гьарибизге етишдирмек учун узакъ заман ойлашдым, ва ким герти бусурманланы келпетине къыйышывлу болмакъ учун къаст эте буса, оьзюню ойларын ва ишлерин анализ этме болсун учун язма токъташдым. Бизин гьарибизге заманда бир оьзюбюзню гьалыбызны гьакъында ойлашып къарамакъ бек гьажатлы.
ХъанакIул къатIри ххяххай вацIраву, вацIрал зума-къирагъирдайх, зунттал хъачI-бакIайх, неххардил зумардайх. Медициналул промышленностьрал хъанакI хьун дуллай бур Оьруснаву, Украиннай, Молдавиянаву, Самара шагьрулул областьрай, Башкириянаву. ХъанакI ххяххай жула республикалул цаппара районнайгу. Ми датIайсса дур дахьра ятIул лагайхту, кьянкьану дунура. Кьакьан дувайссар сушилкардаву яну пачурдиву 80-90 градусрал кIиришиврий. Яла ми тIайла дуккайсса дур фармацевтикалул фабрикардайн. Шикку хъанакIуя бувайсса бур личIи-личIисса даруртту.
Гьарсар аба-бабаз чан велед жвуван уларин аквси, жвуван насул давам апIрурси рякъюру, думутIанна гъайри, чпи кьаби гъахьиган жвуваз лигрударсира рякъюру. Амма дици хьпан бадали веледариз гьациб тербияра тувну ккунду. Ухьу кьаби гъахьиган, ихь веледарин жвувахьна вуйи аьлакьйир, ухьу дурариз туву тербияйилан асиллу ву. Гьаци вуйиган, веледари айбир-бабариз фициб гьюрмат дапIну ккундуш, гьаддикан улхуз ккундузуз.
Аллагьнайн щукру жува мусульманталну ляхъангу бувну, жула рувхIанийсса ва дунъявийсса ишругу бачин буллалисса. ХIараммуний къадагъа даврийну ва хIалалмунийн ихтияр дулаврийну Аллагьнал жуйра аякьа дуллалиссар.
Жунма кIулсса куццуй, гьарца муъминчувнал буржну хъанахъиссар Аллагьнайн вихну икIаву, дуван багьайсса эбадат даву, хIараммуния арх уцаву, Заннал жуйва бивхьусса амрурду биттур баву ва м. ц.
Инсан ляхъан увну ур чурххая ва рухIирая (дакIния). Аллагьнал хьхьичIмий бакъасса, буссар инсаннал цала хьхьичIсса буржругу: чурххал хьхьичIсса ва рухIирал хьхьичIсса.
1. Бир алим булай айтгъан: «Динчилик – шо шекликни гери урув!»
2. Олай да булай айтылгъан: «Ачыкъ динчилик шо адам, Аллагьгъа къуллукъ этивден къайры, оьзге бир гьаракат да этмей турмакъдыр. Яшыртгъын динчилик буса, сени юрегинге Аллагьдан къайры дагъы бир зат гирмей турмакъдыр».
3. Супьян ас-Саври булай айтгъан: «Мен динчиликни юрютювден тынч дагъы затны гёрмегенмен: сен аз буса да шеклик бар затны къоясан».
4. «Динчилик – шо оьзюню тилингни макътавлар этивден ва айыплавлардан сакълав».
1. АЛЛАГЬ
Ил Аллагьла бегIлара чебяхIси у саби. Ил чи саял белгибируси. Ил ули суези духIнадурцути сари Аллагьла лерилра пергерла 99 у. Ил у цархIил чисалра бирхьуси ахIен.
2. АР – РАХIМАНУ
Гьар шайчивад ряхIмучевси, дахъал гIяхIдешуни дируси. Сунени акIахъубтачи иш дунъялчив ряхIмучевси: бирхутачира хIебирхутачира, буурантачира ахIентачира. Ил ура чисалра цархIиллис бирхьуси ахIен.
3. АР– РАХIИМУ
«Аллагь разилъулеб мурадалде инсан щвечIо адабалдалъун гурони, гьеб мурадалдасаги махIрумлъичIо адаб теялдалъун гурони».
Нилъее ТIадегIанав Аллагьас нигIматлъун кьураб Рамазан моцIалъухъ БетIергьанасе щукру гьабизе ккей бусурбабазе цIияб жо гуро. Гьеб моцIалъ Аллагьас нилъее рес кьун буго нилъерго тIагIатги бацIцIад гьабун Аллагьас мунагьал чурулеллъун рукIине. Нилъеца Аллагьасе щукру гьабунани Аллагьас нилъее кириги цIикIкIинабула, гьеб гIемерго цIакъ бараб буго Аллагьасда цебе нилъер ракI бацIцIалъиялда.
«И балалар, и туганнар! Берегезнең дә исемен әйтмәем. Барчагызга шуны әйтәм: үзегездән кечеләрнең килешмәгән эшләренә нык күзәтчелек итегез. Шулай балалар, Аллаһы риза булмаган эшләрдән бөтен көчегез белән сакланыгыз. Коръән кушканча яшәгез, чөнки безнең мәңгелек бәхетебез Коръән бит. Ягъни Коръән юлы гына безнең тугры юлыбыз. Коръәнгә ышанмаучыларга бик нык куркыныч». ...Саргаеп беткән дәфтәр битендәге әтинең кул җылысын, күз нурларын гына түгел, җан авазын саклаган әлеге юлларның язылуына 40 елдан артык вакыт үтсә дә, тыныч кына укып булмый.
Мусурман касдиз кечмиш хьуваликан гьаммишан фикир кади ккунду. Пайгъамбарин ﷺ гирами гьядисдиъ дупна: «Леззетар пуч апIруб артухъдиси кIваин апIинай, яни кечмиш хьувал». Дидихьна жвуван гунгьарихъан туба апIури, жарарихьна вуйи жвуван гьякьяр туври гьязур духьну ккунду. Ва гьацира Аллагьдихьна вуйи гьякьар тамам апIури, яни жвуван ккудушу гъудгнар, ушвар ва жара фарзар кьаза апIури, гьязур духьну ккунду.
Мусурман тушир халкьар, чпин диндин ва медениятдин кIалубра аваз, мусурманрин гьукуматда азаддаказ яшамиш хьанвай гзаф кьадарда чешнеяр, гьа жергедай яз икьрарар ва тарихдин делилар ава. Ислягьвал авайлани ва гьакIни дяведин вахтундани гьукуматдин къене, маса динрин инсанрихъ галаз авай рафтарвилер гьа са дережада аваз амукьзавай. Къуръандин ва Суннадин къуватди гьевеслу авунвай уьмуьрдин мумкинвилери, сагъ са халкьари, умматри, дестейри ва гьакI кьилдин инсанри, дин яз Ислам хкягъунин карда, чIехи куьмек авуна.
Кьуьчхуьр (урус. Кочхюр) — Дагъустан республикадин Кьурагь районда авай, саки тунвай хуьр. Бугъда тепе хуьруьхъ галаз «Кьуьчхуьруьнсовет»дик акатзава. Хуьруьнсоветдин администрациядин юкь я.
Хуьр Дагъустан Республикадин Кьурагь райондин кьибле пата, райондин администрациядин юкь тир Кьурагь хуьрелай 10 км яргъал, инсандин гъил агакь тийир гьуьлуьн дережадилай 2100 метр кьакьан чкадал ала. Чилерин вири санлай майдан 5000 гектар. Хуьруьн майишатдин мулкарин майдан 4000 гектар, абурукай кьуьгъверар — 400 га, векьин чкаяр — 1 200 га, чIурар — 2500 га.
Рухун Али — XVIII-XIX виш йисарин къене уьмуьр гьалай лезги алим ва шаир. ... Куьре округдин (гилан Сулейман-Стальский райондин) чIехи алимрикай сад Рухунай тир гьуьрметлу Гьажи Али-эфенди я. Исятда ам амач. И алимди Дагъустанда гегьенш хьанвай вири илимар чирна, къад йисалай виниз вичин хуьре тарсар гана.
Имам Ат-Тирмизил бувсъсса хIадисраву увкуну бур: «ТIайлашиву дуруччайсса машачи Кьиямасса кьини идавстуращал, сиддикьинтуращал ва шагьидтуращал изантIиссар», -куну. Цалва кулпат щаллу буванмур хIалалну лякъаву – бусурманчувнал буржну хъанахъиссар. ХIадисраву увкуну бур: «Инсаннал бикIайссар цавай бунагьру, цалва кулпатрай аякьа даврийну бакъа къашюшайсса». Ялагу МухIаммад Идавсил (саллаЛлагьу аьлайгьи ва саллам) увкуссар: «ХIараммур канай инсаннал чурххай хьусса дикIун яла лайкьмур – дуржагьрал цIури», - куну.
