Улихь нумрариин ухьу инсан кечмиш шлу вахтна ва кечмиш гъахьихъан дапIну ккуни ляхнарикан улхуз хъюгънийхьа. Хъа гьаму макьалайиъ кафан иливбакан улхидихьа.
Инсандин марццишин апIбалан кьяляхъ, яни жикIбалан кьяляхъ, майтиин кафнар иливуру. Жили кас шелкдикан вуйи кафнигъян гъидиржуз хай шулдар, хъа дишагьлийир, бицIидар хай шулу, амма карагьат ву. Кафан иливбан варитIан цIиб кьадар, гьадму майтин аьврат ккебкру саб палат хьувал ву, мисалназ, жили касди жиларин аьврат ккебкругансиб хьуб, яни хутIнахьан кьамкьарихьна. Хъа дишагьлийирин машна, хиларин гагьар ктарди вари жандак ккебкругансиб. Эгер кечмиш шулайи касди чаин аьврат ккебкрубси кафан иливуб герек дар кIури васият гъапIиш, думу кечмиш гъахьиган, дициб васият тамам дапIну ккундар. Гьаз гъапиш, аьврат ккебкувал Аллагьдихьна I вуйи гьякьарикан ву. Хъа варитIан ужуб жиларилан вари жандак ккебкруганси шубуб ражари кафан илбижуб ву. Хъа хпи тяфайилан хьуб ражари илбижуб фазилат ляхнарикан ву.
Кафан юкьуб йишваз пай апIуз хай шулу:
• Аьврат ккебкру кьадар, мициб кьадар кафан алдабгъуз хай шулдар, гьаз гъапиш думу Аллагьдихьна I вуйи гьякь ву.
• Вари жандак ккебкруб хьуб. Думу майтин гьякь ву.
• Кьюбпи ва шубуб ражари кафан илбижуб, мидин гьякьнаан эгер думу шлизкIа буржлу вуш, ари гьадму ксарихьан кьюб-шубуб ражари кафнигъян гъидиржуз гъидритуз шулу, эгер гьадму кафан масу тувну, чпин бурж кьяляхъ бисуз шулуш.
• Шубуб ражнутIан артухъ гъидиржуб – думу варисарин ихтияр ву, гьадрарин ихтиярниинди апIруб ву.
Жили ксариин кафан иливруган, шубуб жар апIуру вари жандкиина сабси шулуганси, ярхишнаанра, яркьушнара. Хъа эгер хьуб иливуз ккундуш, кафандин исикк ярхи ккуртт ва чалма алабхьуру. Ари гьамци гъапIну ибн Умари чан бай кечмиш гъашиган.
Хъа хпи тяфайиин хьуб жар кафан иливруган, сабпи ражари хутIнухъан кьамкьарихъна кебкрубсиб юбка алабхьуру, хъасин жан ккебкрубси ярхи ккуртт алабхьуру, хъасин кIулихъ ягълухъ хъабхьру, хъасин – кьюб жар кафан илбижуру. Пайгъамбари e чан риш Умму Кульсум кечмиш гъахьиган, ари гьаци гъапIну. Ясана хай, шул шубуб кафан ва дурарин исикк юбка ва ягълухъ. Суннат ву бамбгин парчдин, агъдин кафан, гьаз гъапиш Пайгъамбариин e гьаддикан вуйи кафан иливну. Ва гьацира лизи рагнан кафан суннат ву. Сагьигь гьядисдиъ дупну:
البسوا من ثيابكم البياض وكفنوا فيها موتاكم
«Учву ичв ккуртарикан лизиб алабхьай ва ичв майтариинра гьациб кафан иливай».
Кафан кечмиш духьнайи касдин мал мутмуйихъ гъадабгъну иливуру. Эгер дугъаз мал-мутму, пул адарш, думу ляхин фуну касди думу дюрхну ккундуш, ари гьадгъуина гъябгъюру. Эгер хпир кечмиш гъахьиш ва дугъан чан дакьатарикан адарш, думу жилириина гъябгъюру.
Эгер кафнар гьар жюрейиндар вуш, мисалназ, саб яркьуб, тмунуб уччвуб, шубубпибсан жара жюрейинуб. Думуган сабпи ражари уччвубсиб ва яркьубсиб жилиин дивру, хъа дидин зиин имбу кьюб жар иливуру. Гьаз гъапиш, майит ккебкруган варитIан уччвубсиб зиин хьуз, чIиви касди фици чан уткан палат зиин алабхьуруш, ари гьаци апIуру. Ва гьарсаб жар кафан илбижруган, кечмиш духьнайириин иливру ицци ниъ тувру миск иливуру. Аьли асгьябди Пайгъамбарин e кьяляхъ чаз гъубзу миск чан кафандигъ гъивуб васият гъапIну. Ибариъ, хъюхъниъ ва гьацира имбу йишвариъ бамбаг ивру. ДумутIанна гъайри, сужда апIруган жилик куркьру гьендемариинра бамбаг иливуру: унтI, кьамкьар, хиларин гагьар, ликарин тIубар. Бамбаг иливбан кьялахъ, кафнарин жарар илиркуз хъюгъру. Сабан гагул терефнаан арччул терефназди илиркуру, хъасин арччул терефнаан гагул терефназди. КIулин терефназди кафан цIиб ярхиди гъибтру. Ва кIулихъна ликарихъ кафан йибтIуру. Хъасин майит накьвдиъ ивбалан кьяляхъ, думу дубшвуру.
Жаназайихъди накьварихъна гъягъюб ижми суннатарикан ву, хъа дишагьлийириз карагьат ву. Жаназайихъди машиндиъди дарди, ликри гъягъюб ужу ву. Ва жаназайин багахьди хьуб афзал ву. Майит хьади гъягъруган сацIиб гьялакди духьну ккунду, лап гьялакдира дарди. Майит хьади гъягъюри рябкъюрайи касди дугъаз ужувлан дюаь дапIну ккунду ва гьаму гафар гъапиш ужу ву:
سبحان الحي الذي لا يموت أو سبحان الملك القدوس
«Субгьяналь гьяйи ллази ла ямут», ясана «Субгьяналь маликиль кьуддус».
«Тугьфатуль мугьтаж бишаргьи мингьаж». Ибн Гьяжар Гьайтами.
Рашид Аьлимурадов
