«Убудийя» деген сёз къулчулукъ ва есирлик деген маънаны англата. Инсан оьзюнден оьрлюк алагъанны ва юрегине еслик этегенни къулу гьисаплана. Эгер инсан оьзюню напсына есирликге тюшген буса, ол оьзюню напсыны къулу, эгер де дюньялыкъ ишлеге есирликге тюшген буса, ол дюньялыкъ ишлени къулу.
Сужда къылыву айырылмайгъан кюйде дюньялыкъ ишлеге байлангъан мюрит оьзюню юрегине маънасыз йимик этегенине ва оьзюню къаркъарасын къыйнайгъангъа шеклик ёкъ. Неге тюгюл, шолай сужда къылыв, гьатта шо кёп керенлер оьтгериле буса да, Къудратны Еси Аллагьны алдында бир зат да тюгюл. Шо жансыз къаркъара йимик. Гьалиги заманда кёп санавдагъы адамлар дюньялыкъ ишлени артындан чаба, сонг буса гечелени сужда къылывда йибере. Эгер гьатта кёп керенлер сужда къылыв айырылмайгъан кюйде дюньялыкъ ишлеге сююв булан хоншулукъ эте буса, адамны Аллагьгъа ювукъ этмей буса, дюньялыкъ ишлени сюегенлер, тынглавсуз болуп, кёп сийрек сужда къылагъанланы гьалы не болма герек? Аллагьны бирлигине инанагъан адам Къудратны Аллагьгъа яратгъаныбызгъа толу кюйде таби болгъанлыкъ булан да бойсыныр. Къулну къйыматлыгъы ва яхшылыгъы ол кимге ва негер сужда къылыву булан да белгилене. Билеген адамны къыйматлыгъы буса огъар тюшюнген объектден гьасил бола.
Ялбарыв (дуа) шо сужда къылывдур
Инсанны Къудратны Есини алдындагъы къулчулугъуну аслу маънасы ялбарывда гёрюне. Шогъар гёре ялбарывну заманында къул, оьзюню Есинден дазусуз шабагъат гёзлеп, оьзюню гючсюзлюгюню, гьалсызлыгъыны ва тарчыкълыгъыны дазусун ачыкъ эте. Неге тюгюл, гьакъ герти къулчулукъ – шо адамны яхшы иш этмек ва гюнагь ишлени къоймакъ учун оьзюнде гюч ёкъгъа олай да бары да яхшы ишлер ва рагьмулукълар Къудратлы Яратгъаныбыздан гелегенге мюкюрлюк этивю. Пайхаммар ﷺ ялбарывну бары да затланы кюрчюсю гьисапда гёрсетген, неге тюгюл, ялбарывну тюп маънасы шо къулну тёбенлигидир ва ону бойсынывудур, оьзюню оьр даражасында буса шо янгыз ялбарывну вакътисинде етишилер.
Гьакъ герти сужда къылывгъа четим этивлер
Билигиз, инсангъа Къудратны Еси Аллагьгъа ювукъ болувгъа четим этеген затлар, гьатта гьар бусурман учун борч болгъан намазда да дёрт журагъа бёлюне: аллагьлыкъ, иблислик, гьайванлыкъ ва йыртгъычлыкъ.
Аллагьлыкъ журалар Къудратны Еси Аллагьны герекли белгилерине ошай, ол шоланы толу кюйде къабул этмекни гери ургъан. Шолай даражалагъа шулар гире: уллулукъ, оьрлюкге къасткъылыв, оьктемлик, биревге де ва бир затгъа да писиревлю болмайгъанлыкъ, адамлагъа гьакимлик этивге къасткъылмакъ, бусурманлардан кимден буса да оьзюн оьр гёрмекни гьис этмек.
• Иблис журалар шайтан журалагъа къардаш – шо яман гюнчюлюк, адилсизлик, макюрчюлюк, намартлыкъ, ялгъан, экиюзлюк, бош затлыкъгъа авункъу болув.
• Гьайванлыкъ журалар – шолар ашамчылыкъ, ачгёзлюк, ювукълукъ этивге гючлю гьасиретлик ва сюювчанлыкъ, шо жураланы юрютегенлер зиналыкъда ва уручулукъда гюнагьгъа тюше.
• Йыртгъычлыкъ журалар – шолар ачув ва оьчлюк. Шо журалары булангъы адамлар Аллагь къадагъа этген авур гюнагьлагъа – башгъа адамны оьлтюрювге, олай да огъар бир тюрлю сакъатлыкълар салывгъа гьюнерли болур.
Башлап адамны юрегин гьайванлыкъ журалар елер. Эс табып, дюньягъа тюшюнеген девюрюнде онда йыртгъыч журалар да ачылма башлай. Эгер шо заман Къудратны Еси Аллагь Оьзюню къулун якъламаса, инсан, шайтандан кёмек излеп, оьзюню гьакъылын макюрчюлюкге ва намартлыкъгъа бакъдырып пайдаландырма башлар, шайтан буса оьз гезигинде адашгъан адамны янгыз Аллагьгъа хас даражалагъа ес болувгъа теберме къаст эер. Ким иблисни бир даражасын сама алса, ону Аллагь Оьзюне ювукъ болувгъа байлавлу бир тюрлю имканлыкъ да бермес, сонг иблисге ва ону асгерине багъып: «Сизин Магъа ювукъ болгъан адамлагъа таъсир этмек учун имканлыгъыгъыз ёкъ, буса да Менден арек тайгъан гьар адамгъа толу кюйде гьакимлик этме боласыз». Къудратны Еси Аллагь булай айта (маънасы): «Аллагь иблисге: Лагь бол мундан! деп буюргъан. Сени артынга тюшгенлеге де, сени оьзюнге де жагьаннем этегенин этер. Оьзюнгню сёйлевлеринг булан оланы гёзлерин къыздыр ва олагъа къаршы оьзюнгню черивлерингни бакъдыр, олар булан бирче оланы мал-матагьында, яшларына къаравда ортакъчылыкъ эт ва олагъа сёзлер бер». Тек иблис олагъа янгыз ялгъан сёзлер бере». (сура «Аль-Исра», 63-64 аятлар), шу сёзлерде уллу къоркъунчлукъ бар, нечик чи, Къудратны Еси Аллагьны «олар булан бирче» оланы мал-матагъында, яшларына къаравда ортакъчылыкъ эт деген сёзлени маънасы шулай – оларда гери урулагъан ёллар булан мал-матагь болдурувда. Ва оланы изну берилмейген къайдада харжлама иштагьландыр, олай да яшларда да, оланы къадагъа этилеген ёлда тувдуруп, шолай оьсдюр. Олагъа «сёзлер бер» деген сёзлени маънасы да ялгъан сёз беривлер, шо ишлер учун гьисап беривлер де, оьлюлер тирилежек гюнлер де болмажакъгъа багъышлангъан. Сонг да Къудратны Еси булай толумлашдыра: «Тек иблис олагъа янгыз ялгъан затлагъа байлавлу сёз бере», яни, иблис гюнагь затланы безендире, адамланы юреклерине гьар тюрлю терс ишлени тюз этип, умутгъа инандырып сингдире.
Гьадисде булай айтыла: «Иблисниерге ташлагъанда, ол булай сорагъан: «Гьей Есибиз, Сен мени ерге тюшюрдюнг ва, оьзюнгню рагьмунгдан магьрюм этип, мени налатладынг. Энни мени уьюм къайда болажакъ?» Къудратны Еси булай жавап берген: «Сени уьюнг – бойдагъы гьажатхана». Иблис дагъы да: «Мен оьзюмню жыйынларымны не ерде оьтгережекмен?» – деп сорагъан. Къудратны Еси Аллагь: «Сени жйынларынгны ери – базарлар ва ёл бойлардагъы ерлер», – деп жавап берген. Иблис: «Мен не ашажакъман?» – деп сорагъан. Къудратны Еси: «Сени ашынг – шо тепсиде Къудратны Еси Аллагьны аты эсгерилмеген аш», – деп жавап берген. Шо заман иблис булай тилеген: «Мени учун ички эт». Къудратны Еси: «Сени учун ичкинг – эсиртеген бары да ичкилер», – деген. Янгыдан иблис булай тилеген: «Мени учун будун эт». Къудратны Еси: «Сени учун будун – шо зурнай», – деген. Дагъы да иблис: «Мени учун китап эт», – деп тилеген. Къдратны Еси: «Шолар йырлар ва шиърулар», – деген. Иблис: «Мени учун мени язывум болмажакъмы?» – деп сорагъан. Шогъар Къудратны Еси: «Сени язывунг – шолар татуировкалар», – деп жавап берген. Иблис: «Мени учун къысгъача айтылагъан терен пикруну этме бажарыламы?» – деп узатгъан. «Сени учун къысгъача айтылагъан терен пикру болуп айтылагъан гьар ялгъан токътар», – деген Къудратны Еси. Сонг иблис: «Мени расулларым болажакъмы?» – деп сорагъан. Кудратны Еси: «Сени расулларынг – шолар болажакъ затны «алданокъ бирдиривчюлер», – деген. Иблис булай тилеген: «Магъа къапкъынлар беригиз». Шогъар Къудратны Еси: «Сени къапкъынларынг тиштайпалар болажакъ», – деген.
Дагъыстанны муфтиси шайых Агьмат гьажи Абдулаевни «Благонравие праведников» деген китабына гёре
