Исламдин тарихда мусурманриз чи диндин девлетлувилер ва лайихлувилер рикIел гъидай ва чеб Мугьаммад Пайгъамбардин ﷺ таржумагьалда гьатнавай гзаф вакъиаяр ава. Адан кьилел атай аламатар чун патал хъсан тарс я. Мугьаммад Пайгъамбардин ﷺ уьмуьрдай виридалайни рикIел аламукьдай вакъиайрикай сад адан йифен сиягьат (Исраъ) ва ам цаварал тухун (Ми’раж) я.
Къуръанда лагьанва (мана): «Шукур хьуй, йифиз Вичин лукI Гьарам мискIиндай Ал-Акъса мискIиндиз тухвайдаз, ... адаз са бязи Чи аламатар къалурун патал. Дугъриданни, Ам виридан ван къвезвайди ва вири аквазвайди я» («Исраъ» сура, 1-аят).
МичIи йиф тир, Меккадин агьалияр ксанвай. Мекканвийри Исламдиз эвер гун инкар авуни гъамлу авунвай Аллагьдин Векил ﷺ Кябедин цлав агат хьана къатканвай. Ахварин хиялда авай адаз садлагьана Аллагьдин теклиф гваз атанвай Жабраил малаик u акуна. Ахпа ада Пайгъамбардин хур ﷺ кьве патал пайна, анай адан рикI акъудна, ам Зам-замдин цел чуьхвена, гьикметдивни чирвилерив ацIурна ахпа чкадал эциг хъувуна.
Исраъдинни Ми’раждин гьакъиндай гзаф гьадисар ава ва абурун кьадар 30 агакьзава. Виридалайни якъин тир гьадис Анас бну Маликалай Муслима гъизва:
«Зи патав Буракь гъана. Ам ламралай кьакьан, къатирдилай аскIан, лацу рангунин яргъи гьайван тир. Вичин вилер гьинал акъвазайтIа ам, са кам вегьейла, гьаниз акъатдай. Гьадал акьахна зун Байту-ль-Мукъаддасдиз (Иерусалим) атана. Гьана за ам вири пайгъамбарри чпин гьайванар кутIунай уьнуьгдал кутIунна, ахпа зун мискIиндиз гьахьна ва кьве ракатдин капI авуна.
Ахпа чун цаварал хкаж хьана ва Жабраилди цаварин къапу ахъаюн тIалабна. Адавай хабар кьуна: «Вун вуж я?». Ада жаваб гана: «Жабраил». Адавай мад хабар кьуна: «А вахъ галайди вуж я?» Ада жаваб гана: «Мугьаммад ﷺ». Адавай пуд лагьай сеферда хабар кьуна: «Адаз пайгъамбарвилин дережа ганвани?» Ада лагьана: «Эхь». Чи вилик цаварин къапу ачух хьана, зун Адам пайгъамбардихъ u галаз таниш хьана. Ахпа кьвед лагьай цаварал заз Иса ва Ягьйа пайгъамбарар u акуна. Абуру заз салам гана ва зун патал Аллагьдиз дуьа авуна.
Ахпа чун пуд лагьай цаварал хкаж хьана. Ина заз Юсуф пайгъамбар акуна. Адаз вири дуьньядин гуьрчегвилин са пай ганвай. Гьадани заз салам гана ва зун патал Аллагьдиз дуьа авуна.
Ахпа чун кьуд лагьай цаварал хкаж хьана ва ина заз Идрис акуна.
Ада заз салам гана ва зун патал Аллагьдивай хъсанвилер тIалабна. Ахпа чун вад лагьай цаварал хкаж хьана ва ина заз Гьарун акуна, ада заз салам гана ва зун патал Аллагьдивай няметар тIалабна.
Ахпа чун ругуд лагьай цаварал хкаж хьана ва ина заз Муса акуна, ада заз салам гана ва зун патал Аллагьдивай няметар тIалабна. Ахпа чун ирид лагьай цаварал хкаж хьана ина заз Байту-ль-Ма’мурдихъ (цаварал алай, малаикри тIаваф ийизвай Кябе) агалт хьанвай Ибрагьим u акуна. И Кябедилай гьар юкъуз 70 агъзур малаикди тIаваф ийизва (элкъвезва), анжах мад чпин уьмуьрда адалай элкъведай мумкинвал абуруз хъжезмач, яни нубат хквезмач, гьакьван гзаф малаикар ава.
Ахпа чун адахъ галаз вини сергьятдин Лотосдал кьван фена. Чаз адан филдин япариз ухшар авай цуькведин пешер акуна. Адан емишар лагьайтIа, гичиндиз ухшарбур тир. Гьа инал Аллагьди зи умматдин хиве 50 капI авун туна».
Вини сергьятдин Лотосдикай гьадисда икI лугьузва: «Ам экуьникай халкьнавай зурба са тар я. Вични эхиримжи сергьят я. Гьич са малаикдивайни адалай элячIиз жезвач. Гьатта Жабраил малаикдини инал акъвазна Пайгъамбардиз ﷺ лагьана: «Гьа инал зи дережа куьтягь жезва. Я Аллагьдиз кIани кас! Эгер инлай анихъ са кам къачуртIа, зун цIай кьуна алугда».
Инлай анихъ Пайгъамбар ﷺ вич кьилди фена. Адаз ина Аллагьдин гзаф сирер чир хьана, Адан зурбавални гуьрчегвал акуна. Аллагьди лагьайтIа, Пайгъамбар ﷺ вичив агудна ва адахъ галаз арада кас (шей) авачиз рахана. Аллагьдихъ галаз рахайла, икьван чIавалди гьисс тавур лезет гьисайла, Пайгъамбардиз ﷺ мад чилерал эвичI хъийиз кIанзамачир, гьикI хьи, адаз гьамиша Халикьдихъ галаз рахадайвал цаварал акъвазиз кIан хьана. И арада Аллагь-Таалади адаз лагьана: «За ваз ва ви умматдиз савкьват яз капI гуда, рикIин сидкьидай ам авур касди вуна инал гьисс авур хьтин лезет гьиссда».
Ахпа зун Мусадин u патав эвичI хъувуна. Ада хабар кьуна: «Аллагьди ви умматдиз вуч гана? За жаваб гана: «Йикъа 50 капI авун». Ада заз лагьана: «Элкъвена жуван Агъадин патав ахлад ва Адавай кьезилар авун тIалаба, вучиз лагьайтIа ви умматдивай и кар кьилиз акъудиз жедач.
Дуьгъриданни, и кар за Израилдин рухвайрал ахтармишна чир хьана». Зун элкъвена Аллагьдин патав хтана: «Я Аллагь! Зи умматдиз кьезилвал це». ТIалабуниз жаваб яз Ада 5 капI тIимиларна. Зун элкъвена Мусадин патав хтана, за лагьана: «Ада вад капI алудна». Мусади мад лагьана: «Дугъриданни, ви умматдивай и кар кьилиз акъудиз жедач. Элкъвена жуван Агъадин патав ахлад ва адавай мадни кьезилар авун тIалаба». Гьа икI са шумудни са сеферда. Эхирни Аллагьди заз лагьана: «Ингье са йикъанни йифен арада вад капI. Гьар сад авур касдиз За цIуд капI авур кьван суваб кхьида».
Пайгъамбардин ﷺ и аламатдин сиягьатдин виридалайни чIехи нетижа - им мусурманрин хиве ферз яз капI авунин мажбурнама тун я. Гьа иниз килигна йикъа вад сеферда капI авун - им чи руьгьдин ми’раж я лагьайтIа жеда.
КапI - им чпихъ са жуьрединни мана авачир гьакIан са бедендин гьерекатар туш. КапI Исламда лап зурба ибадатрикай сад я. Аллагьди Вичин лукIариз капI ферз авуна, абурухъ галаз ара датIана алакъа хуьн патал. КапI и ва атIа дуьньяда агалкьунринни бахтлувилин диб я.
Идан гьакъиндай Пайгъамбарди ﷺ лагьанва:
«Къияматдин юкъуз инсандивай сифтени-сифте кпIуникай хабар кьада. Эгер ам тамам къиметлуди хьайитIа, адан амай амаларни гьахьтинбур жеда, эгер капI чIуруди хьайитIа - адан вири крар чIурубур жеда».
Гьуьрметлу мусурманар! Савкьват яз Халикьди чаз ганвай, чи хиве тунвай бязибур патал залан пар хьанва.
Къуй Аллагь-Таалади гьар са мусурмандиз капI ийидай мумкинвал, къуват гурай! Амин.
Шамиль Омаров
