Африка, ухьуз аьгъюганси, аьхю ва гъалин яркврар айи йишв ву. Саб ражари сар Наим кIуру кас ярквраъ марцци гьавайихь лицуради гъахьну. Уткан гьарар, марцци гьава – фукьан утканвал даринхъа?! ДумутIанна гъайри, думу ярквраъ уткан ва ицци ниъ туврайи кюкйирра айи.
Магьа гьамци думу кас ярквран утканвалиин гьяйран духьну лицурайи. Саб дупну дугъаз саб фтин-вуш сес ебхьуру. Кьяляхъ илдицуриз гьялакди чан кьяляхъ хъебгнайи аслан рябкъюру. ГучI гъабхьи Наим гьергуз хъюгъю, хъа дугъан кьяляхъ хъанара гьялакди асланра хъебгру. Магьа аслан Наимдихъ хъубкьну, бац йивуз кIурайи вахтна, Наимдиз шид айи гъуйи рябкъюру ва чаз имбу ахиримжи гужниинди гьадму гъуйизди урсру. Ва урсрайи вахтна думу гъуй’ан шид за апIру тIурнихъан ижмиди хъчIихуру.
СацIиб вахтналан дугъу яваш-явашди ис хьидиза кIури фикир гъапIу. Думу вахтна дугъаз исккан саб фтин-вуш сес ебхьуру. Наим исизди гъилигу ва чан улариз гъябкъюбдихъ хъугъуз гъабхьдар. Лигуруш, исикк аьхю битI ккайи. Думу битI гьаму кас хътIюбкъярза кIуруганси, ис хьайиз ккилибгурайи саягънииндиси дугъубжвнайи.
Заъланра искканра читинвалиъ айи касди учв фициб гьялнаъ аш, ари гьаци гъузбанди гъахьи. Хъасин наънан арайиз гъафнуш аьгъдар, думу хъичIихнайи йишвхьан цIиб зиина кьюб кьюл дуфну, тIурин ипIуз хъюгъру, дурарикан саб кIаруб, тмунубсана лизиб вуйи. Наимди тIурин тIубччвуз хъюгъю, дурар ктахьбан бадали, амма дурар ижмиди хъичIихнайи ва тIурин убкувал давам апIурайи. Гьар ражари тIурин артухъси тIубччвури Наим гъуйдин гагь му гъвалкан, гагьсана тмунубдикан йивурайи. Гьамциб гьялнаъ ади, саб фици вуш дугъан хъуршил кьяши хьибганси гъабхьи. Гъилигиган, думу йиччв вуйи. Дугъу думу ипIуз хъюгъю ва дидин меълишнаан чав фу гьялнаъ аш кIваълан гъубшу. Дугъан асландиканра, битIраканра ва гьамус кьюлари чав хъичIихнайи тIурин ипIурайибдиканра кIваълан гъубшу. Аьхирки, гьаму йиччвун меълишнаан думу уягъ шулу. Яни му ляхнар вари нивкIукди гъахьну.
НивкI’ан уягъ гъахьиган, му касдиз чан нивкIун мяна аьгъю апIуз ккун гъабхьи. Думу аьгъю апIуз кIури, нивкIариз мяна тувбакан илим айи сар яшлу касдихьна гъафи.
Наим думу касдихьна дуфну, чан нивкIуз мяна тувуб ккун гъапIган, яшлу касди гъапи: «Я йиз бай, увуз мидин мяна аьгъдарнузхъа?" Наимди "аьгъдарзуз" гъапи. Аьлим касди гъапи: «Увуз гъябкъю аслан, думу яв рюгь адабгъуз гьялак шулайи Аьзраил малаик ву. Увуз гъябкъю гъуйи, думу яв накьв ву. Уву хъчIиху тIурим, думу яв уьмур ву, хъа увуз гъябкъю лизи ва кIару кьюлар – дурар яв уьмур кам апIурайи йигъар-йишвар ву». Гьамци дупну яшлу кас ккебехъу. Наимди гъапи: «Хъа йиччв? Йиччву фу маня тувра?»
Аьлимди гъапи: "Хъа йиччв, йиз бай, гьаму дюн’я ву, ари дюн’яйиинди уву кучIликк шулва ва уву кешмиш шлур вуйиб кIваълан гьапIурва. Уву дюн’яйихъ хъергурва, кеф хъапIурва ва гьаддихъди ахират кIваълан гьапIурва. Уву Гъиямат йигъ кIваълан гьапIган, гьисаб-суал шлубра кIваълан гьархру. Ахирки, кечмиш хьувал увухьна багахь гъабхьиган, уву дидихьна гьязурди шулдарва. Хъа думуган сарун кьан дубхьну шулу, ва сарун фукIара кьяляхъ апIуз шулдар».
Гьядисуль Кьудсийиъ улупнайиганси, Аллагьу Тааьлайи гъапну: "Я Адамдин бай, кечмиш хьувал кIваълан магьапIан, дугъриданна, диди уву кIваълан гьаидар».
Гьацира гьядисдиъ дупна: «Хьуб мутмуйин, дурар жара хьуб мутмуйихъди дигиш апIайиз, гъайгъу зигай: жигьилвал, кьабивал гъяйиз; сагъвал, аьзарлу хьайиз; девлет, аьжузвал улубкьайиз; азад вахт, гьарган сабдиин машгъул хьивал арайиз гъяйиз; уьмур, аьжал гъяйиз».
Гьюрматлу гъардшар ва чйир, ихь кми-кмиди ахиратдикан кIваълан гъябгъюри шулихь ва гьаму дюн’яйиин ухьу гьаргандиз гъузур кIуруганси шулхьа. Дупнадаринхъа, саб сяаьтди фикир апIувал 70 йисан ибадат апIубтIан заанди ву, кIури. Гьаци вуйиган, гъачай ухьу наънан дуфнайидар вуш, наана хътакрудар вуш, ва ухьу фу дапIну ккундуш, ва ихь аьхир фициб шуйкIан кIури, фикир апIухьа. Гьядисдиъ дупна: «Инсанди чан уьмур фици гьапIнуш, гьациб гьялнаъ ади кечмишра шул». Аллагьу Тааьла кIваинди гьаму дюн’яйилан ухьу гъягъбан бадали, гьаму дюн’яйилан ухьу кIваъ иман ади гъягъбан бадали, гъачай ихь уьмур Аллагьу Тааьлайиз ибадат апIури гьапIхьа, гъачай ужувлан ляхнар артухъдиси тамам апIухьа! Гьаддихъди сабси, иншаАллагь, ихь аьхирра ужувлануб шул! Хъа думутIан ужуб фукIа айинхъа?!
Шамиль Мягьяммадов
