Югары әхлак нигезе булып иман һәм гыйбадәт тора. Иманнан башка әхлак була алмый. Ә иман гыйбадәт кылу аша саклана. Кешенең асылы – бу гаять зур дөньяда аерым бер галәм кебек. Чыннан да, галәм – кешенең фикер йөртергә, тоярга, сөйләргә, үзен контрольдә тотарга, үзен хөкем итәргә һәм бәяләргә, ашарга, эчәргә сәләте, кеше әгъзаларының ярашлыгы һәм төзеклелеге.
Бу очраклы түгел, чөнки кешеләр мондый күләмдә шундый сыйфатлы бернәрсә дә ясый алмыйлар. Галәмдәге тәртип һәм ярашлылык, ихтыяр һәм акыл, хисләр һәм фикер йөртү сәләте, күзаллау сәләте, курку хисен тою сәләте, оят, көлү һәм башкаларны көлдерү сәләте – болар барысы да Югары Көч, ихтыяр һәм куәт кодрәт тарафыннан ясалган.
Галәм дә, кеше дә фани. Бөтен нәрсәне дә бар итүче табигать була алмый, чөнки ул тоймый һәм фикер йөртми. Табигатьне үзен бар иткәннәр, аның ихтыяры, күрү һәм ишетү сәләте юк. Бөтен нәрсәне бар итүче кеше дә була алмый. Бөтен нәрсәне бар итүче бары тик Аллаһы Тәгалә (Хаким һәм Мутлак).
Аллаһы Тәгаләне бар дип белгәч, Аңа гыйбадәт кылып кына, Аның чын колы булырга мөмкин. Гыйбадәт – кешенең Аллаһы Тәгаләгә рәхмәте һәм бурычы. Аллаһы Тәгалә кешеләрне һәм җеннәрне Аңа гыйбадәт кылу өчен яраткан. Бу турыда Коръәни Кәримдә болай диелә: «Кеше илә җенне халык кылмадым, мәгәр Миңа гыйбадәт кылсыннар өчен генә халык кылдым» (51:56).
Иман һәм Аллаһы Тәгаләгә гыйбадәт кылу иҗтимагый тормышны гадел итәләр. Аллаһы күзәткәнен белгән һәм барлык гамәлләр өчен дә җавап тотачагына ышанган кеше начар гамәлләр кылмаячак.
Гыйбадәтнең бер төре – Аллаһы Тәгалә алдында укылган сыман, ихлас укылган намаз. Аны иманлы кеше өчен мигъраҗ белән чагыштырырга була. Намаздан башка тулы гыйбадәт була алмый, гыйбадәт кылып йөрәк терелә һәм җан затлылана.
ХӘСӘН ХӘСӘИНОВ
